15. CHÁNH TINH TẤN

Sư Thanh Minh

Hỏi: Chánh tinh tấn là gì?

Đáp: Chánh tinh tấn là siêng năng chân chánh.
• Chánh là chân chánh.
• Tinh tấn là siêng năng, tích cực.

Hỏi: Siêng năng như thế nào là chánh tinh tấn?

Đáp:
• Việc ác chưa sinh thì siêng năng ngăn ngừa;
• Việc ác đã sinh thì siêng năng dứt bỏ;
• Việc thiện chưa sinh thì siêng năng thực tập;
• Việc thiện đã sinh thì siêng năng giữ gìn.

Hỏi: Như thế nào là siêng năng ngăn ngừa việc ác chưa phát sinh?

Đáp: Ngăn ngừa việc ác chưa sinh là:
• Nếu mình chưa từng sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, uống rượu… thì phải siêng năng ngăn ngừa bằng cách thực hành giới – định – tuệ.
• Biết sợ hãi với những lỗi nhỏ nhặt, chấp nhận và học tập các học giới.

Hỏi: Như thế nào là việc ác đã sinh siêng năng dứt bỏ?

Đáp: Những ác nghiệp sát sinh, trộm cắp, tà dâm, nói dối, uống rượu… đã sinh khởi nơi thân – khẩu – ý thì phải siêng năng thực hành giới – định – tuệ để dứt trừ.

Hỏi: Thế nào là việc thiện chưa sinh thì siêng năng tu tập?

Đáp:
• Chưa biết giữ giới thì phải siêng giữ giới;
• Chưa biết hành thiền thì phải siêng hành thiền;
• Chưa được giải thoát thì phải siêng năng để được giải thoát.

Hỏi: Thế nào là thiện nghiệp đã phát sinh thì siêng năng giữ gìn?

Đáp:
• Như người đã thọ trì giới rồi thì phải siêng năng giữ gìn không để thoái chí;
• Đã tập thiền định rồi thì phải siêng năng thực hành không được giải đãi.

Hỏi: Thế nào là tà tinh tấn?

Đáp: Là tinh tấn được đi kèm với tâm tham – sân – tà kiến thì trở thành tà tinh tấn.

Hỏi: Tinh tấn đi kèm với tâm tham là làm sao?

Đáp:
• Siêng năng chạy theo sắc đẹp;
• Siêng năng chạy theo tiếng khen;
• Siêng năng chạy theo hương thơm;
• Siêng năng chạy theo thức ăn ngon;
• Siêng năng chạy theo xúc chạm êm ái.

Hỏi: Thế nào là tinh tấn đi kèm với tâm sân?

Đáp:
• Siêng năng uy hiếp;
• Siêng năng gây chiến;
• Siêng năng báo thù;
• Siêng năng phá hoại.

Hỏi: Thế nào là tinh tấn đi kèm với tâm tà kiến?

Đáp:
• Siêng năng học tập sách vở tà giáo không chân chánh, không có lợi ích;
• Siêng năng thực hành khổ hạnh ép xác;
• Siêng năng tế lễ, cầu xin;
• Siêng năng thực hành tà thuật: luyện âm binh, luyện bùa chú, luyện xuất hồn…

Hỏi: Tinh tấn có những tính chất gì?

Đáp:
• Đặc tính của nó là siêng năng – nỗ lực;
• Nhiệm vụ của nó là nâng đỡ – thúc đẩy;
• Biểu hiện của nó là không dễ duôi;
• Nhân gần của nó là sự khẩn trương gấp rút.

Hỏi: Tinh tấn thuộc về pháp thực hành giới – hay định – hay tuệ?

Đáp: Tinh tấn có mặt ở tất cả các pháp. Trong bát chánh đạo, tinh tấn được xếp vào pháp hành thiền định.

Hỏi: Tại sao?

Đáp: Vì khi tinh tấn thực hành thiền định thì giới sẽ được trong sạch. Khi tinh tấn hành thiền định thì trí tuệ phát sinh.

Hỏi: Làm thế nào để phát khởi được tinh tấn trong thực hành thiền định?

Đáp: Có 11 cách phát khởi tinh tấn:

Tác ý đến nỗi khổ của các đọa xứ;
Tác ý đến sự an lạc của các cõi lành;
Tác ý đến quá trình hành đạo của chư Phật và các vị Thánh;
Tác ý đến công lao của những người đã hộ trì;
Tác ý đến sự may mắn được gặp giáo pháp;
Tác ý đến bổn phận của ta phải giữ gìn và truyền trì giáo pháp;
Từ bỏ hôn trầm, giải đãi bằng đi thiền hành;
Không thân cận kẻ biếng nhác;
Thân cận người tinh tấn;
Ôn lại 4 chánh cần;
Quyết định đối với tinh tấn.

Hỏi: Có mấy mức độ tinh tấn?

Đáp: Có 3 mức độ tinh tấn:
• Bậc thường;
• Bậc trung;
• Bậc thượng.

Hỏi: Thế nào là tinh tấn bậc thường?

Đáp: Là siêng năng hành thiền dù có tổn hại đến tài sản cũng không tiếc.

Hỏi: Thế nào là tinh tấn bậc trung?

Đáp: Là siêng năng hành thiền dù có tổn hại đến thân thể cũng không tiếc.

Hỏi: Thế nào là tinh tấn bậc thượng?

Đáp: Là tinh tấn hành thiền dù có tổn hại đến mạng sống cũng không tiếc.

Hỏi: Một người siêng năng lao động, làm ăn kiếm sống thì là chánh tinh tấn hay tà tinh tấn?

Đáp:
• Siêng năng lao động mà đi kèm với vô tham – vô sân – vô si thì là chánh tinh tấn;
• Siêng năng lao động mà đi kèm với tâm tham – tâm sân – tâm si thì là tà tinh tấn.

Hỏi: Thế nào là lao động vô tham – vô sân – vô si?

Đáp:
■ Vô tham:
• Là lao động bằng chính sức lực của mình, không lạm dụng sức lực của người khác;
• Dùng sản phẩm của mình làm ra, không cố ý chiếm đoạt của người khác;
• Không dùng thủ đoạn lừa dối để làm ít mà được hưởng nhiều,…
■ Vô sân:
• Là không làm việc có lợi mình mà gây hại cho người;
• Không làm việc có lợi trước, hại sau;
• Không làm việc trực tiếp hoặc gián tiếp gây tổn hại đến những chúng sinh khác…
■ Vô si: Là làm việc mà có hiểu biết về việc mình đang làm
• Việc làm này là có lợi hay có hại;
• Việc làm này là thiện hay ác;
• Việc làm này là chánh hay tà;
• Việc nào nên làm, việc nào nên tránh;
• Việc nào nên duy trì, việc nào nên từ bỏ.

Hỏi: Lao động như thế nào là đi kèm với tham, sân, si?

Đáp: Ngược lại với vô tham – vô sân – vô si thì là tham – sân – si.

Hỏi: Vị Bồ Tát tu hạnh tinh tấn trải qua bao nhiêu kiếp thì thành Phật?

Đáp: 16 A tăng kỳ và một trăm ngàn đại kiếp.

Hỏi: Bồ Tát tu hạnh đức tin trải qua bao nhiêu kiếp thì thành Phật?

Đáp: 8 A tăng kỳ và 100 ngàn đại kiếp.

Hỏi: Bồ Tát tu hạnh trí tuệ trải qua bao nhiêu kiếp thì thành Phật?

Đáp: 4 A tăng kỳ và 100 ngàn đại kiếp.

Hỏi: Tại sao khi tu hạnh tinh tấn lại thành Phật chậm hơn tu hạnh niềm tin và trí tuệ?

Đáp:
• Vì tinh tấn nhiều khi thái quá trở thành phóng dật;
• Vì tinh tấn quá nhiều khi kiệt sức;
• Vì nhiều khi tinh tấn sai trở thành phá hoại, lãng phí thời gian công sức.

Hỏi: Tại sao khi tu hạnh trí tuệ lại nhanh hơn tu hạnh tinh tấn?

Đáp:
• Vì có trí tuệ thì biết cân nhắc cái gì nên làm, cái gì không nên làm, không tốn thời gian;
• Vì có trí tuệ thì biết dụng sức vừa phải nên không thái quá, không tốn sức;
• Vì có trí tuệ thì làm đến đâu được đấy không bị sai; không phải làm lại.

Hỏi: Tại sao tu hạnh đức tin lại cũng nhanh hơn tu hạnh tinh tấn?

Đáp:
• Vì người có đức tin thì luôn lấy người đi trước làm tấm gương noi theo;
• Rút kinh nghiệm từ cái sai của tiền bối nên không phạm sai lầm;
• Học hỏi những bí quyết thành công của tiền bối nên dễ thành công;
• Luôn kính trọng tiền bối nên không tự kiêu, tự mãn.